تعیین قیمت سنگ جواهر

اغلب گوهرها برحسب وزنشان ارزش گذاری می شوند. البته برخی از سنگ های کاروینگ و کابوشن از این قضیه مستثنا هستند، که بصورت قطعه ای به فروش می رسند، نه با معیار قیراط، چون ارزش کاری که برای تولید آنها انجام می شود از قیمت خود ماده بیشتر است. اما برای غالب سنگ های قیمتی، قیمت بر اساس هر قیراط محاسبه می شود. یک قیراط  سنگ جواهر، ۲۰۰ میلی گرم است. دقت داشته باشید که قیراط (carat) – معیار سنجش وزن – را با عیار (karat) – معیار خلوص طلا-  اشتباه نگیرید.

قیمت هر قیراط از سنگ های قیمتی مختلف می تواند بسیار متفاوت باشد. به معنای واقعی کلمه، از قیراطی یک دلار تا ده ها هزار دلار. فاکتورهای بسیاری بر قیمت هر قیراط تاثیر می گذارند. تلاش کرده ایم تا خلاصه ای مختصر از ۱۰ عامل تعیین کننده قیمت گوهرها را ارائه کنیم: نوع گوهر (Gem Variety ) ، رنگ (Color ) ، شفافیت (Clarity )، تراش و پولیش (Cut and Polish )، اندازه (Size)، شکل (Shape )، بهبود کیفی (Treatment)، منشاء (Origin)، مد (Fashion) و زنجیره تامین و عرضه (Supply Chain).

۱٫ نوع گوهر : Gem Variety

برخی از انواع گوهرها – از قبیل یاقوت کبود (sapphire)، یاقوت (ruby)، زمرد (emerald)، گارنت تساوریت (tsavorite garnet)، تانزانیت (tanzanite)، یاقوت سرخ یا اسپینل (spinel) و الکساندریت – با توجه به ویژگی های برتر گوهری خود و کمیاب بودنشان، قیمت بالاتری در بازار دارند. سایر گونه ها، از قبیل انواع کوآرتز، در بسیاری از مناطق جهان به وفور یافت می شوند و قیمتشان بسیار پائین تر است. اما با وجود این که نوع گوهر، یک تغییرات قیمت کلی برای یک سنگ تعیین می کند، ویژگی های یک گوهر خاص نیز اثر عمده ای بر قیمت هر قیراط از آن، خواهند داشت.

۲٫ رنگ : Color

در سنگهای رنگی، این رنگ است که مهمترین عامل تعیین کننده ارزش می باشد. البته رنگهای ایده آل های در انواع مختلف گوهر، متفاوت است. اما به طور کلی رنگ هایی که بیشتر مورد توجه هستند، قوی، زنده و خالص می باشند. گوهرهایی که خیلی روشن و یا بیش از حد تیره اند، معمولا کمتر از سنگهایی که طیف رنگی متوسطی دارند، مورد توجه قرار می گیرند. بنابراین یک رنگ آبی گل گندمی غنی در یاقوت کبود، با ارزش تر از یک آبی تیره یا آبی کم رنگ است.

در ادامه بحث های مربوط به معیارهای قیمت گذاری سنگ های قیمتی، در این بخش چند عامل دیگر را در این راستا بررسی می کنیم.

۳٫ شفافیت : Clarity

سنگ جواهری که کاملا تمیز و بدون ادخال های (inclusions) قابل مشاهده باشد، قیمت بالاتری خواهد داشت. به طور کلی، هر چه سنگ پاک تر باشد، درخشش آن بیشتر است. بنابراین مادامی که این موضوع حقیقت داشته باشد: “هر چه درجه شفافیت بالاتر ، ارزش گوهر بالاتر” ، ادخال هایی که در درخشش و تلالو گوهر دخالت ندارند، تاثیر قابل توجهی روی ارزش آن نخواهند گذاشت. به این مسئله هم توجه داشته باشید که برخی از گوهرها، از قبیل زمرد، همیشه ادخال دارند.

۴٫ تراش و پولیش : Cut and Polish

سنگ های قیمتی باید با نسبت های مناسبی تراش بخورند تا بتوانند میزان نوری که به چشم بازمی گردد را به حداکثر برسانند. اما گوهرتراشان و یا سنگ تراشان (lapidaries) هنگام تراش یک قطعه خاص از ماده، اغلب مجبور به سازش می شوند ؛ یعنی به علل مختلف مجبور می شوند که بازگشت نور را فدای عوامل دیگر کنند. اگر رنگ گوهر کاملا روشن باشد، تراش عمیق تر سنگ، رنگ غنی تری بوجود می آورد. بالعکس، یک حجم تیره رنگ را می توان با انجام یک تراش سطحی، روشن کرد. اما در هر مورد، فست ها باید خیلی تمیز به یکدیگر اتصال پیدا کرده و سطح نیز باید به خوبی پولیش شده و بدون خش باشد.

۵٫ اندازه : Size

برای برخی از انواع سنگ قیمتی، مانند کوارتز، قیمت هر قیراط بر حسب وزن نسبتا ثابت بوده و با افزایش وزن سنگ، هماهنگ است. اما در مورد بسیاری از سنگ های نادر، قیمت به صورت خطی  و با افزایش وزن بالا نمی رود. در واقع برای برخی از سنگ های قیمتی، مانند الماس، با افزایش اندازه قیراط ، قیمت نیز می تواند به صورت تصاعدی بالا برود. طبق این فرمول، یک سنگ یک قیراطی ممکن است هزار دلار ارزش داشته باشد، در حالیکه یک سنگ ۲ قیراطی شاید ۴ هزار دلار قیمت داشته باشد. گرچه این فرمول به ندرت به این اندازه دقیق است و برای مثال یاقوت کبود (sapphire) و یاقوت سرخ (ruby) با کیفیت خوب و در اندازه های بزرگتر، به ازای هر قیراط، قیمت بسیار بالاتری دارند.

نه تنها سنگ های بزرگتر گرانقیمت تر هستند، بلکه گوهرهای تراش خورده در اندازه های پایه (stock sizes) – آنچه که در تجارت سنگ ها، به اندازه های کالیبره شده (calibrated sizes) معروف هستند – نیز از سایر سنگ ها گرانتر هستند. دلیل این موضوع این است که مواد بیشتری باید از سطح سنگ برداشته شود تا به اندازه کالیبره شده بتوان دست یافت.

۶٫ شکل : Shape

برخی از اشکال نسبت به سایر شکل ها قیمت بالاتری دارند. بخشی به دلیل تقاضا و قسمتی به علت مسائل مربوط به مواد مورد استفاده در تراش بعضی از اشکال خاص می باشد. به طور کلی، سنگ های مدور، بازار را در قبضه خود دارند. شکل بیضی (oval) بسیار بیشتر از اشکال مدور رواج دارد؛ زیرا معمولا از این نوع تراش استفاده می کنیم تا بتوانیم به حد امکان وزن ماده خام اولیه را حفظ کنیم. تراش یک گوهر مدور، به طور معمول، مستلزم از دست دادن مقدار بیشتری از سنگ راف است، و برای مواد بسیار گران قیمت مانند یاقوت کبود، یاقوت، الکساندریت (alexandrite) و از این قبیل، این مسئله می تواند اثر قابل توجهی روی قیمت داشته باشد.

۷٫ بهبود کیفی : Treatment

بهبودبخشی های کیفی گوهرها، از قبیل گرما دهی، پر کردن منافذ و شکاف ها، پرتو افکنی و نفوذ در ساختار اتمی سنگ، بطور قابل توجهی ظاهر بسیاری از گوهرها را بهبود می بخشند و این بهبودبخشی ها برای بسیاری از سنگ های درجه- تجاری (commercial-grade) متداول هستند. یک سنگ بهبود بخشی شده همواره ارزان تر از سنگ مشابه بهبود بخشی نشده است. اما بیشتر سنگ هایی که بطور معمول بهبودبخشی می شوند – مثل یاقوت سرخ (ruby ) و یاقوت کبود (sapphire ) – در حال حاضر به شکل بهبود بخشی نشده بسیار نادرند و درضمن سنگ های بهبودبخشی نشده، قیمت بازار را به میزانی بالا می برند که از دسترس اکثر مصرف کنندگان خارج است. اگر ترجیح می دهید که یک سنگ بهبود بخشی نشده خریداری کنید، گزینه های بسیاری پیش روی شماست. تعدادی از گوهرهای محبوب، مانند تورمالین (tourmaline) ، یاقوت سرخ (spinel) ، آماتیس (amethyst ) و گارنت (garnet ) تقریبا هرگز بهبودبخشی نمی شوند.

۸٫ منشاء : Origin

بطور قطع و یقین، یک گوهر طبیعی خوب، صرف نظر از کشور و منشأ آن، گوهری قابل قبول است. واقعیت بازار این است که گونه های مشخصی از سنگ های قیمتی از برخی مکان ها مانند برمه (Burma)، کشمیر(Kashmir)، سری لانکا (Sri Lanka ) و برزیل (Brazil )، قیمت بالاتری در بازار دارند. مشکل می توان گفت که آیا این قیمت بالاتر قابل توجیه است یا نه، به ویژه با حجم زیاد سنگ هایی که از آفریقا می آیند.

۹٫ مد : Fashion

برخی از سنگ های قیمتی مانند یاقوت کبود آبی (blue sapphire)، همیشه در بورس هستند. اما بعضی از گوهرها برای مدت کوتاهی مرسوم می شوند، و در نتیجه افزایش قیمت ها را در پی دارند. برای مثال یک زمان لابرادورایت آندزین (labradorite andesine) و زمانی دیاسپور (diaspore ) در کانون توجه هستند و گاهی علاقه مندی به سمت کوارتز شبکه ای حرکت می کند. بعضی از سنگهای بسیار خوب، مانند یاقوت سرخ طبیعی، در واقع قیمتی پایین تر از قیمت مورد انتظار دارند، زیرا عرضه محدود بدان معنی است که این سنگ ها به مقدار زیاد در بازار موجود نیستند.

۱۰٫ زنجیره تامین و عرضه : Supply Chain

تجارت گوهر یک شغل بوده و همه افراد موجود در زنجیره تامین-  از معدن تا جواهرفروش –  در تلاش هستند تا به نوبه خود سودی از این کسب و کار حاصل کنند. سنگ های قیمتی در راه خود از معدن به مصرف کننده بسیار دست به دست می شوند. هر چه تعداد کارگزاران و واسطه هایی که مسئولیت رسیدگی به محصول را دارند بیشتر شود، قیمت نهایی هم بالاتر خواهد بود. به همین دلیل گوهرهای مشابه ممکن است قیمتی تا حدود ۲۰۰% متفاوت از هم داشته باشند. این امر بستگی به مکان خریداری شده آنها دارد.